در بالاترین نقطهٔ ساختمان، جایی که بادها می‌وزند و خورشید بی‌وقفه می‌تابد، باغی می‌روید که با طبیعت سختگیرانهٔ خود، زیبایی و آرامش را به ارمغان می‌آورد.

باغ‌های بام، نه‌تنها فضای سبز را به محیط‌های شهری می‌آورند، بلکه به بهبود کیفیت هوا، کاهش دمای محیط و ایجاد پناهگاهی برای حیات وحش شهری کمک می‌کنند. با این حال، شرایط خاص بام‌ها مانند تابش مستقیم آفتاب، بادهای شدید، محدودیت در عمق خاک و ظرفیت باربری گیاهان مناسب روف گاردن را به چالشی تبدیل می‌کند. در این مقاله، با توجه به تجربیات و منابع معتبر، به معرفی گیاهانی می‌پردازیم که در این شرایط سخت، همچنان زیبا و پایدار باقی می‌مانند.

معیارهای انتخاب گیاهان برای باغ‌های بام

برای انتخاب گیاهان مناسب برای طراحی انواع باغ ویلایی ها ، باید به عوامل زیر توجه کرد:

• تحمل به خشکی: گیاهانی که نیاز آبی کمی دارند و می‌توانند دوره‌های خشکی را تحمل کنند.

• مقاومت در برابر باد: گیاهانی با ساختار قوی که در برابر بادهای شدید آسیب نمی‌بینند.

• وزن کم: گیاهانی که وزن زیادی به سازه تحمیل نمی‌کنند.

• نگهداری آسان: گیاهانی که نیاز به مراقبت و نگهداری مداوم ندارند.

• سازگاری با نور مستقیم: گیاهانی که می‌توانند در معرض نور مستقیم آفتاب رشد کنند.

گیاهان مناسب روف گاردن ها

اگه دنبال یه لیست از گیاه‌های مناسب برای روف‌گاردن هستید اینا موارد رو از دست نده. گیاه‌ هایی مثل رزمارینوس (همون رزماری معروف)، اسطوخودوس خوش‌عطر، ابری نقره‌ای با برگ‌های خاص، نسترن سفید زیبا، مریم‌گلی، انواع شمشادها مثل شمشاد سبز، شمشاد نقره‌ای و شمشاد طراحی، همین‌طور بربریس قرمز و زرشک یا گیاه تیغ‌دار از جمله گیاهان بوته‌ای هستن که برای طراحی و اجرای روف گاردن بسیار مناسبند. این گیاه‌ ها هم مقاومن، هم ظاهر زیبایی دارن و فضای سبز فوق‌العاده‌ای روی پشت‌بوم ایجاد می‌کنن.

1.گیاهان بومی مقاوم به خشکی

این گیاهان بومی مناطق خشک و نیمه‌خشک هستند که تطابق بالایی با کم‌آبی، آفتاب مستقیم، خاک کم‌عمق و شرایط سخت دارند. مراقبت کم، نیاز آبی پایین و پشتیبانی از تنوع زیستی از مزایای این گروه است.

• کنگرو پاو (Anigozanthos): بومی استرالیا با گل‌هایی لوله‌ای و مخملی در رنگ‌های زرد، قرمز، سبز و صورتی. گل‌های آن گرده‌افشان بوده و پرندگان شهدخوار را جذب می‌کند. به خاک زهکشی‌شده و نور کامل نیاز دارد.

• گرویلیا (Grevillea): درختچه‌ای همیشه‌سبز با گل‌های نخی یا عنکبوتی شکل. برخی گونه‌ها (مانند G. robusta) می‌توانند به درختان بلند تبدیل شوند. گل‌ها منبع غذایی برای پرندگان بومی‌اند و نیازی به آبیاری زیاد ندارند.

• لوماندرا (Lomandra longifolia): گیاهی علفی، همیشه‌سبز و مقاوم به خشکی با برگ‌های شمشیری شکل. ریشه‌های قوی آن برای تثبیت خاک و کنترل فرسایش عالی هستند. گل‌های زرد کم‌رنگ آن در تابستان ظاهر می‌شوند.

• بانکسیا (Banksia): درختچه‌ای با گل‌آذین‌های استوانه‌ای یا مخروطی بزرگ که گرده‌افشان‌اند. گونه‌هایی مانند Banksia integrifolia مقاوم به باد، خشکی و خاک فقیر هستند. برگ‌های چرمی و گل‌های شاخص آن جلوه معماری خاصی ایجاد می‌کند.

2. ساکولنت‌ها و گیاهان گوشتی

این گیاهان مناسب روف گاردن ذخیره‌کننده آب در برگ یا ساقه خود هستند، بنابراین به آبیاری اندکی نیاز دارند. ساختار منحصربه‌فرد آن‌ها طراحی‌های مدرن و مینیمال را تقویت می‌کند.

• سدوم (Sedum spp.): طیف وسیعی از گیاهان با برگ‌های آبدار، رشد خزنده یا ایستاده. ارقام خزنده مثل Sedum spurium برای پوشش بام‌های سبز ایده‌آل هستند. گل‌دهی تابستانی آن‌ها رنگ‌های زنده ایجاد می‌کند.

• آگاو (Agave spp.): گیاهانی با برگ‌های ضخیم و نوک‌تیز، اغلب با حاشیه‌های خاردار. گونه‌هایی مانند Agave americana یا Agave parryi مقاوم و دارای ساختاری مجسمه‌وار هستند. عمر طولانی، گل‌دهی یک‌باره (monocarpic) و مناسب برای کانون‌های بصری.

• آلوئه (Aloe spp.): برگ‌های خاردار با ساختار رُزتی، گل‌آذین‌های بلند و لوله‌ای. Aloe arborescens برای کاشت در بام‌ها توصیه می‌شود. مقاومت بالا در برابر گرما و نیاز آبی کم از ویژگی‌های آن است.

3. گیاهان مدیترانه‌ای مقاوم به خشکی

این گیاهان از اقلیم‌های گرم، خشک و بادخیز آمده‌اند. اغلب آن‌ها معطر، دارویی و خوراکی هستند و برای باغ‌های بام بسیار مناسب‌اند.

• اسطوخودوس (Lavandula spp.): گیاه همیشه‌سبز با گل‌های سنبله‌ای بنفش و برگ‌های نقره‌ای. معطر، زنبورپسند، مقاوم به خشکی و قابل هرس برای حفظ فرم کروی. Lavandula angustifolia از محبوب‌ترین گونه‌هاست.

• رزماری (Rosmarinus officinalis): بوته‌ای همیشه‌سبز، معطر، با برگ‌های سوزنی و گل‌های آبی-بنفش. خاصیت دارویی، خوراکی و دافع آفات دارد. ارقام خزنده نیز برای لبه‌ها مناسب‌اند.

• پونه کوهی (Origanum vulgare) و آویشن (Thymus vulgaris): گیاهان کم‌ارتفاع و خزنده با برگ‌های معطر. مناسب برای پوشش سطحی، جلوگیری از رشد علف‌های هرز و جلب حشرات گرده‌افشان. مقاوم به کم‌آبی و سرما.

4. چمن‌های زینتی (Ornamental Grasses)

چمن‌های زینتی با حرکت در باد و بافت نرم خود، پویایی بصری به فضا می‌دهند. بسیاری از آن‌ها دائمی، مقاوم به خشکی و کم‌نیاز هستند.

• پنی‌ستوم (Pennisetum spp.): چمن‌هایی با برگ‌های خمیده و گل‌آذین‌های خوشه‌ای پرپشت. Pennisetum setaceum ‘Rubrum’ برگ‌های قرمز مایل به بنفش دارد. در برابر آفتاب مقاوم بوده و ساختار عمودی دارد.

• فستوکا (Festuca glauca): چمنی کم‌ارتفاع با برگ‌های نقره‌ای آبی. فرم توده‌ای کروی دارد و برای لبه‌کاری یا ترکیب با سنگ‌ریزه‌ها عالی است. نیاز آبی کم و مقاومت بالا دارد.

5. گیاهان بالارونده و پیچک‌ها بهترین گیاهان مناسب روف گاردن و بام سبز ها

این گیاهان می‌توانند از طریق آلاچیق یا دیوار سبز بالا بروند، سایه ایجاد کنند و به خنک‌سازی بام کمک کنند.

• بوگنویلیا (Bougainvillea spp.): گیاهی با گل‌برگ‌های رنگی (در واقع براکته‌های رنگی) که رشد سریع دارد. نیازمند آفتاب کامل، مقاوم به خشکی و ایده‌آل برای نمای جنوبی یا غربی.

• یاسمن (Jasminum spp.): پیچکی معطر با گل‌های سفید یا زرد. J. officinale و J. sambac از انواع رایج‌اند. مناسب برای دیوارهای سایه‌دار و نیم‌سایه.

• ویستریا (Wisteria spp.): پیچک قوی با گل‌آذین‌های آویخته و معطر در رنگ‌های بنفش، آبی یا سفید. نیاز به تکیه‌گاه قوی دارد و در بهار گل می‌دهد. نیازمند نور کامل و هرس منظم است.

6. درختچه‌ها و درختان کوچک

افزودن ارتفاع، سایه و ساختار به بام‌، تنوع اکولوژیکی را افزایش می‌دهد. باید وزن گیاه و سیستم ریشه‌ای کنترل شود.

• درخت زیتون (Olea europaea): درختی با برگ‌های نقره‌ای، میوه‌های خوراکی و مقاومت بسیار بالا به خشکی. به خاک‌های سبک و زهکشی‌شده نیاز دارد و به‌خوبی در گلدان یا باکس رشد می‌کند.

• لمون مایرتل (Backhousia citriodora): درختچه‌ای بومی استرالیا با برگ‌های بسیار معطر به بوی لیمو. مناسب برای فضای محدود، با نیاز نوری بالا و مقاومت نسبی به خشکی.

• فرانجیپانی (Plumeria spp.): درختچه‌ای با گل‌های معطر و زیبای پنج‌پر. رشد آرام، مناسب برای اقلیم گرم و نیازمند نور مستقیم آفتاب. در زمستان خزان می‌کند.

7. پوشش‌های زمینی (Ground Covers)

این گیاهان برای پر کردن فضای خالی، تثبیت خاک و کاهش تبخیر سطحی استفاده می‌شوند.

• دیچوندرا (Dichondra repens): گیاه خزنده با برگ‌های کلیوی‌شکل کوچک. سبز روشن، مقاوم به پاخوری سبک و مناسب برای جاهای نیم‌سایه تا آفتابی.

• گازانیا (Gazania spp.): گیاه پوششی با گل‌های شعاعی و رنگارنگ که در آفتاب کامل گل می‌دهد. برگ‌های ضخیم، مقاوم به خشکی و خاک‌های ضعیف. اغلب در تابستان تا پاییز گل دارد.

گیاهان مناسب برای روف‌گاردن (باغ بام) محبوب آب و هوای ایران

بهتر است بدانید ایجاد بام سبز نیازمند انتخاب گیاهان مناسب روف گاردن است که بتوانند در شرایط خاص پشت‌بام  مانند نور شدید، گرما، باد و محدودیت منابع آبی به خوبی رشد کنند. در این راهنمای تخصصی، گیاهانی مقاوم و کم‌نیاز را معرفی می‌کنیم که علاوه بر زیبایی، دوام و عملکرد مطلوبی دارند.

اسطوخودوس (Lavender)

اسطوخودوس یک گیاه معطر، مقاوم به خشکی و کم‌نیاز به آب است. این گیاه نور مستقیم خورشید را ترجیح می‌دهد و در خاک‌های سبک و زهکشی‌شده بهترین رشد را دارد. رایحه خوش آن نه تنها زیبایی بصری، بلکه فواید اکولوژیکی دارد و زنبورها و حشرات مفید را جذب می‌کند.

فلفل دلمه‌ای (Bell Pepper)

فلفل دلمه‌ای به دلیل مقاومت بالا در برابر گرما و قابلیت رشد در فضای محدود، گزینه‌ای ایده‌آل برای گلدان‌های روف‌گاردن است. این گیاه به نور مستقیم نیاز دارد و محصولی خوش‌طعم و غنی فراهم می‌کند که برای کشت خانگی بسیار مناسب است.

گوجه‌فرنگی (Tomato)

گوجه‌فرنگی یکی از سبزیجات پرمحصول و آسان کشت است که برای فضای روف‌گاردن بسیار مناسب است. با فراهم کردن نور کافی و خاک غنی، این گیاه می‌تواند محصول قابل توجهی به شما ارائه دهد و فضای سبز شما را کاربردی‌تر کند.

هیبیسکوس (Hibiscus)

هیبیسکوس گیاهی گرمسیری با گل‌های بزرگ و رنگارنگ است که فضای روف‌گاردن را زنده و پرنشاط می‌کند. این گیاه برای رشد به نور زیاد و دمای گرم نیاز دارد و در فصول گرم، گل‌دهی زیبایی دارد که چشم‌نواز است.

درخت لیمو (Lemon Tree)

درخت لیمو، هم از نظر زیبایی و هم محصول‌زایی، گزینه‌ای عالی برای کاشت در گلدان‌های روف‌گاردن است. این گیاه نیازمند نور کافی و آبیاری منظم است و می‌تواند به عنوان یک منبع میوه تازه و معطر مورد استفاده قرار گیرد.

بوگنویل (Bougainvillea)

بوگنویل گیاهی رونده و بسیار مقاوم است که با گل‌های رنگارنگ و رشد سریع، فضای بام را شاداب و زیبا می‌کند. این گیاه نیاز به نور کامل و خاک با زه‌کشی خوب دارد و می‌تواند در شرایط خشکی نیز دوام بیاورد.

درختچه‌های کم‌ریشه و مناسب فضای محدود

جدول مقایسه‌ای گیاهان مناسب روف‌ گاردن

پرسش‌های متداول

1. چگونه می‌توانم وزن گیاهان را برای بام محاسبه کنم؟

برای محاسبه وزن گیاهان، باید وزن خاک، گلدان و خود گیاه را در نظر بگیرید. استفاده از خاک‌های سبک و گلدان‌های پلاستیکی یا فایبرگلاس می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.

2. آیا می‌توانم سبزیجات را در باغ بام پرورش دهم؟

بله، اما باید سبزیجاتی را انتخاب کنید که به نور مستقیم آفتاب و شرایط خشک مقاوم باشند، مانند رزماری، آویشن و پونه کوهی.

3. چگونه می‌توانم از گیاهان در برابر بادهای شدید محافظت کنم؟

استفاده از بادشکن‌های طبیعی مانند گیاهان بلندتر یا نصب صفحات محافظ می‌تواند به کاهش تأثیر باد کمک کند.

4. آیا می‌توان گیاه خوراکی کاشت؟

بله، مانند فلفل، گوجه‌فرنگی، لیمو.

5. خاک مناسب چیست؟

خاک لومی + کوکوپیت + کمپوست با زهکشی بالا.

6. چگونه در برابر آفتاب شدید محافظت کنیم؟

سایبان، آفتاب‌گیر، و انتخاب گیاه مقاوم به نور.

7. آبیاری ایده‌آل چیست؟

آبیاری قطره‌ای با زمان‌بندی مناسب.

8. چه درختچه‌هایی برای فضاهای کوچک مناسب هستند؟

درختچه‌هایی مثل کوسا داگوود، کوریلوس آولانا، ستاره آبی و سرو کوتوله هینوکی برای فضاهای محدود مثل بالکن یا روف‌گاردن ایده‌آل هستند.

منابع

• Evergreen Infrastructure

• Burnley Green Roof Plant Guide

• Ozbreed

• ABC Gardening Australia

• The Plant Man