مراحل صفر تا صد طراحی و اجرای بام سبز که لازم است بدانید!

تجربه شخصی من از اجرای بام سبز…
بیش از ۱۲ ساله که تو زمینه طراحی و اجرای فضاهای سبز فعالیت می‌کنم؛ از باغ ویلا گرفته تا پشت‌بام خونه‌های شهری. چیزی که همیشه دیدم اینه:
خیلی‌ها آرزوی داشتن یه فضای سبز کوچک روی پشت‌بام یا تراس رو دارن، ولی نمی‌دونن از کجا شروع کنن، چه هزینه‌هایی دارن یا اصلاً آیا پشت‌بامشون مناسب اجرای روف گاردنه یا نه.

اگه شما هم جزو اون دسته هستید، این مقاله برای شماست؛ ساده، صادقانه و از دل تجربه‌ها.

این مقاله خیلی وقت بود در سایت فاپا گیاه هوم منتشر شده بود امروز قصد دارم مطالب مفید بیشتری به این مطلب اضافه کنم تا شاید برای شما خوانندگان عزیزن جامع تر و کاملتر باشد و بهتر کمکتان بکند.

اگر می خواهید محیط سر سبز و زیبایی را روی پشت بام منزل تان داشته باشید و از حضور در این مکان احساس لذت و آرامش کنید پیشنهاد می کنیم هر چه زودتر اقدام به پیاده سازی و اجرای بام سبز در تهران نمایید.
در قسمت باغ بام  منزل تان شما می توانید قسمت های مختلفی را برای خودتان مانند قسمت بازی کودکان، فضای نشیمن، محلی برای برگزاری جشن ها و گلخانه را تعبیه کرده و لذت ببرید.
باغ بام دارای مراحلی است که مهم ترین آن ایجاد فضای سبز با پوشش گل و گیاه و درخت های متنوع در پشت بام یا سقف منزل تان است.
در ادامه مطلب قصد داریم به معرفی و بررسی مراحل صفر تا صد پیاده سازی روف سبز بپردازیم پس تا پایان مطلب همراه ما باشید تا اطلاعات مفیدی را کسب نمایید.

اجرای بام سبز باعث می شود تا بام با انواع گل و گیاهان سبز طراحی و تزئیین شود و فضای سبز زیبا و هوای خوب و تمیز و همچنین یک استراحتگاه مناسبی را در پشت بام به افراد هدیه کند.

زمان و هزینه اجرای بام سبز (روف گاردن)

نکات تخصصی	هزینه تقریبی (1403)	مدت زمان تقریبی	شرح فعالیت	مرحله اجرا
توصیه به مشاوره مهندسی سازه پیش از هر اقدامی	رایگان تا ۵ میلیون (بسته به سطح تحلیل)	۲-۳ روز	بررسی بار مرده، شیب سقف، دسترسی آب و برق	بررسی سازه و مشاوره اولیه
استفاده از متریال با کیفیت، کلید ماندگاری کار	۶ تا ۱۵ میلیون تومان / هر ۱۰۰ متر	۳-۵ روز	ایزولاسیون، ژئوتکستایل، لایه زهکش و فیلتراسیون	عایق‌کاری و لایه‌بندی زیرین
وزن نهایی بستر نباید از حدود ۱۲۰-۱۵۰ کیلوگرم در مترمربع تجاوز کند	۸ تا ۱۸ میلیون تومان / هر ۱۰۰ متر	۲-۴ روز	خاک سبک، کوکوپیت، پرلیت، ترکیب کمپوست	ساخت بستر کاشت
نصب شیر برقی و فیلتر توصیه می‌شود	۵ تا ۱۰ میلیون تومان	۲ روز	وله‌کشی، تایمر دیجیتال، قطره‌ای/بارانی	اجرای سیستم آبیاری
بسته به سبک پروژه (زینتی یا کاربردی) متغیر است	۱۵ تا ۴۰ میلیون تومان	۵-۷ روز	انتخاب و کاشت گیاهان، چمن، فلاورباکس، مسیرسازی	کاشت گیاهان و محوطه‌سازی
این بخش معمولاً بیشترین تفاوت در ظاهر نهایی ایجاد می‌کند	تا ۴۵ میلیون تومان	۵ روز	نور دفنی، صندلی، سایبان، کف‌سازی نهایی	نورپردازی، مبلمان، نهایی‌سازی

انواع بام سبز

باغ بام  متمرکز

روف گاردن متمرکز که نام دیگر آن مقطع عمیق است نوعی باغ سبز پشت بام محسوب می شود که برای رشد گیاهان حجیم و چمن های معمولی نیازمند عمق متعارفی است معمولا استفاده از این سیستم برای بام هایی که به صورت عمومی قابل دسترسی هستند استفاده می شود.

باغچه پشت بام سبک گسترده

استفاده از این سیستم با نام های دیگری که شامل مقطع کم ارتفاع و یا اجرا با ضخامت کم است قابل شناسایی است همچنین باید بگوییم در این مدل بام مناسب برای کاشت یک یا دو نوع گیاه است و معمولا برای زمانی به کارگرفته می شود که حداقل بار وزن مدنظر باشد.

باغ سبز بام ترکیبی

این نوع اجرای بام سبز از ظرفیت بار بیشتری در مقایسه با دو نمونه قبل برخوردار است در واقع می توان گفت که ترکیبی از سیستم گسترده و متمرکز می باشد .به همین دلیل رشد گیاهان در داخل پانل های سبک وزن و گسترده ای انجام می شود.
اگر می خواهید یک ایده خلاقانه را برای فضای طراحی روف گاردن ویلا خود اجرا کنید پیشنهاد می کنیم از آلاچیق استفاده کنید زیرا جذابیتی کم نظیر برای اعضای خانواده تان محسوب می شود.

روف گاردن مدولار یا جعبه گیاه

با استفاده از جعبه های مخصوصی در این سیستم، بیشتر فضای باغچه پشت بام شما پوشانده شده و نگهداری می شود.

مراحل اجرای بام سبز (روف گاردن) به زبان ساده

بام سبز یا روف گاردن به فضایی سبز قابل استفاده روی پشت‌ بام ساختمان‌ ها گفته می‌شود که علاوه بر زیبایی که دارد، باعث کاهش دما، بهبود کیفیت هوا و صرفه‌جویی در انرژی می‌شود. در این مقاله به زبان ساده، مراحل اجرای بام سبز را بررسی می‌کنیم.

1.بررسی ساختار سقف و مجوزها

قبل از هر کاری، باید مطمئن شوید که پشت‌ بام از نظر مقاومت سازه‌ای برای تحمل وزن بام سبز مناسب است. این کار معمولاً با کمک یک مهندس با تجربه سازه انجام می‌شود. همچنین باید بررسی شود که آیا برای اجرای بام سبز نیاز به مجوز شهرداری دارید یا خیر. که در برخی موارد نیاز است داشته باشید تا کار شما راحتتر صورت بگیرد اما برای تمامی ملک ها نیاز نیست.

2.طراحی بام سبز

در این مرحله با همکاری معمار یا طراح منظر، نوع بام سبز انتخاب می‌شود:

بام سبز گسترده (Extensive): سبک، کم‌هزینه و مناسب گیاهان کم‌ عمق مثل چمن یا خزه که برای بام هایی با دیوار های کوتاه مناسب است.

بام سبز متمرکز (Intensive): شامل درختچه، مبلمان، مسیرهای پیاده‌ روی و نیازمند سازه قویتر هم برای پشت بام های بزرگ مورد استفاده قرار میگیرد.

سیستم مدولار: استفاده از جعبه‌ها یا ماژول‌ های آماده برای نصب آسانتر برای کسانی است که میخواهند با هزینه کمتری بام سبز داشته باشند. ناگفته نماند طراحی انواع باغ بام ها باید با توجه به اقلیم منطقه، میزان تابش نور خورشید و بودجه شما انجام شود.

آماده‌ سازی لایه‌ ها در اجرای بام سبز

اجرای اصولی بام سبز نیازمند لایه‌بندی دقیق و مهندسی‌ شده‌ است که هم از سقف ساختمان محافظت کند و هم شرایط رشد پایدار و سالم گیاهان را فراهم کند. به زبان ساده تر نه سقف ساختمان نشتی بدهد و نه در اثر مهندسی اشتباه از سنگینی درختان و خاک بریزد. این لایه‌ ها به‌صورت زیر اجرا می‌شوند:

3. لایه عایق رطوبتی (Waterproofing Layer)

اولین و مهم ترین بخش در اجرای بام سبز، عایق‌کاری کامل سقف است. این لایه از نفوذ آب به سازه کف بام جلوگیری می‌کند و باید با استفاده از مواد مقاوم در برابر ریشه و UV مانند ایزوگام‌ های مخصوص روف گلردن یا ممبران‌ های PVC/EPDM اجرا شود.

توصیه تجربی: این لایه باید توسط متخصص با تجربه اجرا شود و حتماً تست آب‌ بندی انجام گیرد تا از هرگونه نشت احتمالی جلوگیری شود.(این نکته از ملزومات یک متخصص بی نقص می باشد که در کار خود جای شک نمیگذارد)

4. لایه محافظ ریشه (Root Barrier)

ریشه برخی از گیاهان قدرت نفوذ بالایی دارند. لایه‌ی محافظ ریشه یک مانع فیزیکی برای جلوگیری از آسیب به عایق رطوبتی ایجاد می‌کند. این لایه معمولاً از جنس پلی‌اتیلن سنگین (HDPE) یا مواد مشابه ساخته می‌شود که در برابر نفوذ ریشه مقاوم است و عمر طولانی دارد. زیرا برخی ریشه گیاهان پر قدرت رشد می کنند و حتی ممکن است به کف بام هم ریشه بیندازد پس جلوگیری از این امر واجب است.

5. لایه زهکشی (Drainage Layer)

این لایه وظیفه‌ مدیریت آب‌ های مازاد حاصل از باران یا آبیاری را برعهده دارد. زهکشی مناسب باعث می‌شود تا آب اضافی از سطح بام خارج شود و از پوسیدگی ریشه‌ها جلوگیری کند. انواع رایج این لایه شامل ژئودرین یا درین‌بردهای پلاستیکی مشبک، لایه های سنگ‌ریزه یا پوکه صنعتی سبک است که با توجه به نظر کارشناس یکی الی 2 تا از این لایه ها اجرا می شود.

بهتر است به این نکته توجه کنید که زهکشی ضعیف = خطر پوسیدگی ریشه و ایجاد بوی نامطبوع را افزایش می دهد از همین رو همکاری با یک تیم حرفه ای و با تجربه به شما کمک زیادی خواهد کرد.

6. لایه فیلتر (Filter Sheet یا ژئوتکستایل)

زمنی اجرای باغ بام اصولی است که از لایه فیلتر برای آن استفاده شود که اجازه ندهد خاک به لایه زهکشی کشیده شود. این لایه نقش صافی را دارد و مانع از عبور ذرات خاک به سیستم زهکشی می‌شود، در حالیکه اجازه عبور آب را می‌دهد. این لایه از جنس الیاف مصنوعی نفوذپذیر است و بین لایه زهکشی و خاک قرار می‌گیرد.

7. لایه بستر رشد (Growing Medium یا Substrate)

خاکی که روی بام استفاده می‌شود باید سبک، متخلخل و غنی از مواد مغذی باشد. استفاده از خاک‌ های باغچه معمولی ممنوع است چون:

• وزن بالایی دارند
• زهکشی خوبی ندارند
• در درازمدت نشست می‌کنند

اکثرا اجراکارن از خاک های ترکیبی برای پشت بام استفاده می کنند ترکیب استاندارد خاک بام سبز شامل پیت ماس، پرلیت، ورمیکولیت، خاک برگ، پوکه معدنی سبک و کودهای آلی می باشد.

8. آبیاری و نگهداری

برای حفظ سلامت گیاهان، باید سیستم آبیاری قطره‌ای یا دستی نصب شود. همچنین نیاز به بررسی دوره‌ای برای:

• هرس گیاهان
• کنترل آفات
• بررسی عملکرد زهکشی
• تغذیه گیاهان با کود مناسب

9. نظارت، بهره‌برداری و لذت بردن

پس از اجرای بام سبز، آن را به‌صورت منظم بررسی و نگهداری کنید. با رعایت نکات فنی، می‌توانید سال‌ها از فضای دل‌نشین و خنک بام خود لذت ببرید. آبیاری مناسب و بررسی خاک این محیز ها 6 ماه به 6 ماه کمک می کند تا شما برای همیشه یک بام سبز زیبا داشته باشید.

طراحی اختصاصی روف گاردن (بر اساس متراژ، اقلیم و بودجه)

وقتی صحبت از طراحی روف گاردن می‌شه، فقط زیبایی بصری کافی نیست؛ باید طراحی کاملاً هوشمندانه و اصولی باشه. چرا؟ چون بام سبز فقط یک فضای تزئینی نیست، بلکه یک سازه زنده و پویاست که باید با شرایط محیطی، نیازهای کارفرما و امکانات فنی ساختمان هماهنگ باشه.

قبل از هر طراحی، چند سوال کلیدی باید پاسخ داده بشه:

• ظرفیت بار سقف چقدره؟ پشت‌بام شما باید توانایی تحمل وزن خاک، گیاه، سازه‌ها و افراد رو داشته باشه.

• نورگیری به چه صورته؟ آیا بام در طول روز نور مستقیم خورشید داره یا بیشتر در سایه‌ست؟

• شرایط اقلیمی منطقه چطوره؟ برای مناطق گرم و خشک مثل یزد یا کرمان، گیاهانی مقاوم به گرما نیاز داریم. ولی در مناطق شمالی یا کوهستانی، می‌تونیم انتخاب‌های متنوع‌تری داشته باشیم.

• بودجه چقدره؟ این یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در طراحی و انتخاب متریال‌هاست.

با بررسی این فاکتورها، وارد مرحله طراحی می‌شیم. در این مرحله، طراحی به‌صورت سه‌بعدی یا دوبعدی انجام می‌گیره تا کارفرما به‌صورت دقیق ببینه که چه چیزی کجا قرار می‌گیره. در طراحی:

محل دقیق گل‌ها و فلاورباکس‌ها تعیین می‌شه، نیمکت‌ها، آلاچیق یا سایه‌بان‌ها طراحی می‌شن، اگر قرار باشه آب‌نما یا استخرچه‌ای اجرا بشه، جای مناسبش مشخص می‌شه، نورپردازی بر اساس کاربری شبانه، طراحی می‌شه، مسیرهای حرکتی طوری جانمایی می‌شن که هم کاربردی باشن، هم زیبایی رو حفظ کنن.

در نهایت، یک طراحی اختصاصی در اختیار کارفرما قرار می‌گیره که دقیقاً متناسب با فضای موجود، شرایط آب‌وهوایی و سلیقه شخصی اون فرد هست.

اجرای زیرسازی و لایه‌گذاری بستر گیاه

قبل از کاشت گیاه، باید چند لایه عایق‌کاری و زهکشی انجام بدیم:

هزینه اجرای بام سبز چقدر است؟

هزینه‌ها بسته به طراحی، متریال، متراژ و منطقه اجرای پروژه متغیره. اما یه جدول تقریبی بهت می‌دم که ذهنیت بگیری:

برای یک روف گاردن ساده، حداقل بودجه‌ای در حدود ۴ تا ۷ میلیون تومان به ازای هر ۱۰ متر باید در نظر بگیرید. البته برای طراحی لوکس، این رقم بالاتر می‌ره.

بام سبز چیست؟

بام سبز یعنی تبدیل کردن یک فضای بی‌روح و خالی (مثل پشت‌بام یا سقف پارکینگ) به یه فضای سبز با گل، گیاه، مبلمان، مسیر چوبی، سایه‌بان و نورپردازی. این فضا می‌تونه محل استراحت، دورهمی، مطالعه یا حتی کاشت سبزیجات باشه.
به مناطقی سبز در قسمت های بالایی ساختمان های مسکونی، برج های تجاری و صنعتی که مناسب برای تفریح، ایجاد بازی و سرگرمی، کاشت گل و گیاه، فضایی برای نگهداری پرندگان و یا ارتقای معماری است روف گاردن و یا باغ بام گفته می شود.
همچنین باید بگوییم که یکی از مهم ترین تاثیرات اجرای بام سبز در تهران ، بهبود بخشیدن آب و هوا و محیط است البته با توجه به تنوعی که روف گاردن ها دارد باید آن را با توجه به شرایط محل مورد نظر تان انتخاب کنید.
لازم است توجه شما را به این نکته جلب نماییم که اکثر افراد تصور می کنند اجرا و پیاده سازی روف گاردن بسیار پر هزینه است اما در صورتی که این پروژه توسط یک طراح حرفه ای انجام شود می تواند این کار را با قیمتی بسیار معقول انجام دهد..

باغ بام کجاست؟

فضای سبز پشت بام منطقه ای تفریحی در استان گیلانه و شهر لاهیجان است که از فضای مسطحی برخوردار است همچنین باید بگوییم که به صورت تقریبی هزار پله سیمانی تا پای کوه مسافت دارد و یکی از راه هایی است که به باغ منتهی می شود.
همچنین باید بگوییم که تله کابین روف گاردن لاهیجان در کنار این پشت بام فضای سبز قرار گرفته است که به عنوان اولین تله کابین گیلان شناخته می شود.

نکته: البته پاراگراف بالا جواب سوال افرادی است که اشاره به بام سبز همان مکان تفریحی شمال کشور دارند. جهت آشنایی با روند اجرایی باغ پشت بام و یا همان روف گاردن های سبز ادامه مطب را بخوانید.

نحوه اجرای بام سبز در تهران

یکی از طرح های امروزی بسیار زیبا و پر طرفدار اجرای بام سبز در تهران است که باعث جلوه و زیبایی هر چه بیشتر به محیط منزل تان می شود.
در ادامه به معرفی و بررسی مهم ترین اصول طراحی باغ بام می پردازیم:

طراحی و اجرای روف سبز متمرکز در تهران

در این نوع طراحی باغ سبز پشت بام برای محوطه سازی از قرار دادن گیاهان، درختان در کنار یکدیگر با المان های مختلفی استفاده شده که باعث می شود محیطی دلچسب برای تان ایجاد شود.

طراحی باغ بام گسترده

در این نوع سیستم طراحی باغ بام سطح وسیعی با گیاهان پوشش داده می شود که به صورت چمن قابل اجرا است و سبک طراحی استفاده شده در این نمونه روف گاردن شباهت بسیار زیادی به محیط پارک ها دارد.

طراحی باغ روی بام به سبک نیمه متمرکز

در این سیستم اجرای بام سبز در تهران با قرار دادن گیاهان در جعبه های مخصوص و یا فلاور باکس می توانید آن را در جا های مختلف قرار دهید.
این نوع طراحی بسیار متفاوت از سایر موارد تعریف شده است در واقع باید بگوییم در این نمونه کاشت گیاه در جعبه انجام می شود و مانند سایر طرح ها امکان لایه ای بودن با ضخامت کم یا زیاد امکان پذیر نیست.

طراحی روف گاردن ترکیبی

در این نوع سیستم از اجرای روف گاردن ها از سیستم گسترده و متمرکز در کنار یکدیگر استفاده شده است.
اما به صورت کلی باید بگوییم که برای اجر و پیاده سازی باغ سبز بام لازم است به سه مورد اصلی که در ادامه مطلب به بررسی آن می پردازیم توجه کنید:

1. محاسبه ی وزن سازه برای ساخت بام سبز
2. در نظر گرفتن مکانی مناسب برای قرار گرفتن فاضلاب در روف گاردن
3. اجرای المان هایی که در باغچه بام امکان پیاده سازی دارد.

استاندارد لایه بندی مهم ترین بخش در نحوه طراحی و اجرای بام سبز

لایه پوشش گیاهی

یکی از لایه هایی که نوعی تنوع زیستی مطلوب را در پشت بام به وجود می آورد و باعث تولید اکسیژن می شود لایه پوشش گیاهی است در این روش گیاهان کاشته شده می توانند بیشترین میزان گرما و نور را جذب کنند بنابراین کمک شایانی در خنک کردن سقف و جلوگیری از هدر رفت انرژی می کند.

بستر کشت

اگر می خواهید مطمئن شوید که محیطی مناسب برای کاشت و رشد گل و گیاهان تان دارید به شما لایه بستر کشت را پیشنهاد می کنیم.
این نوع لایه دارای وزن کمتر است زیرا در آن از المان های خاصی استفاده شده همچنین می تواند رطوبت مناسب را رشد گیاهان تان فراهم کند.

فیلتر خاک

این لایه دارای ساختاری شبیه پارچه است و بخشی از زهکشی سقف را در بر می گیرد به نحوی که ما بین محیط کشت و لایه ی زهکش قرار گرفته است.ضمن اینکه می تواند موجب جلوگیری از گندیدگی ریشه ها شود.

لایه زهکشی

یکی از لایه های مهم در اجرای بام سبز که باعث جلوگیری از هدر رفت آب و بروز گرفتگی می شود همچنین از افزایش وزن سقف جلوگیری می کند لایه زهکشی است به همین دلیل باید این لایه از مواد با کیفیت و محکمی ساخته شده باشد تا به مرور زمان دچار آسیب نشود.

لایه ضد ریشه ها مهم ترین لایه در اجرای باغ بام

استفاده از این لایه می تواند از نفوذ ریشه ی گیاهان به سقف جلوگیری نماید به همین دلیل در مدت
زمان طولانی هم نیازی به تعمیر و یا نگهداری بیشتر باغ بام وجود ندارد.

لایه عایق

یکی از مهم ترین قسمت های اجرا و پیاده سازی باغچه بام لایه عایق است در این روش لازم است برای جلوگیری از بروز خسارت، سقف به صورت کامل عایق بندی شده تا از نفوذ آب به لایه های بالایی جلوگیری شود

نتیجه گیری

در این مطلب تلاش کردیم اطلاعات بسیار جامع و کاملی را درباره مراحل صفر تا صد اجرای بام سبز در تهران همچنین مهم ترین لایه های مورد استفاده در این روش در اختیار شما مخاطبان محترم قرار دهیم.
با مطالعه موارد گفته شده می توانید اطلاعات تان را درباره انواع بام سایز و تعریف کلی این سیستم افزایش دهید و در صورت تمایل این ایده بسیار زیبا و جذاب را در منزل تان اجرا و پیاده سازی کنید.